عصمت اهل بیت در کلام پیامبردرباره عصمت اهل بیت (علیهم‌السّلام) در کلام شریف و نورانی پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) معارف و حقایق فراوانی رسیده که در این جا به نمونه‌هایی از کلمات آن حضرت اشاره می‌شود. ۱ - عصمت اهل بیت در روایت۱. ابن عباس می‌گوید: از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شنیدم که فرمود: انا و علی و الحسن و الحسین و تسعة من ولد الحسین مطهرون معصومون؛ من و علی و حسن و حسین و نه فرزند حسین، پاک و معصوم هستیم. [۱]
جوادی آملی، عبدالله، وحی و نبوت، ص۲۲۸.
۲. ام سلمه همسر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌گوید: رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در خانه من بود و جامه‌ای بر خود انداخته بود، فاطمه دختر پیامبر وارد شد، حضرت به او فرمود: همسر و دو فرزندت حسن و حسین را فرا بخوان، فاطمه آنان را فرا خواند، آنها در حال صرف غذا بودند که آیه تطهیر نازل شد، بعد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آن جامه را بر آنان انداخت و با دست خود به سوی آسمان اشاره کرد و سه مرتبه فرمود: اللّهم هولاء اهل بیتی و خاصتی فاذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهیراً؛ خداوندا اینها اهل بیت و خاصان من هستند، هر گونه آلودگی را از آنان دور بدار و آنها را پاکیزه گردان. ۳. ابو سعید خدری نقل کرده که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرموده است: آیه تطهیر در شان پنج نفر، یعنی رسول خدا، علی، فاطمه، حسن و حسین (علیهم‌السّلام) نازل شده است. ۱.۱ - حدیث مشهور ثقلین۴. در حدیث ثقلین که به طور متواتر از طریق شیعه و سنی از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) رسیده است، حضرت فرمود: انی تارک فیکم الثقلین، کتاب الله و عترتی ما اِنْ تمسکتم بهما لن تضلوا ابدا و انّهما لن یفترقا حتی یردا علی الحوض؛ من دو چیز گرانسنگ در میان شما می‌گذارم؛ یکی کتاب خدا و دیگر عترت و اهل بیت خودم، تا وقتی به آن دو چنگ بزنید هیچگاه گمراه نمی‌شوید، و این دو از هم جدا نمی‌شوند، تا این که در حوض بر من وارد شوند. این روایت از چند نظر بر عصمت اهل بیت دلالت می‌کند: اولا، این که فرمود: «ما اِنْ تمسکتم بهما لن تضلوا» معلوم می‌شود که عترت پیامبر معصومند، زیرا اگر معصوم نباشند و گناه و سهو و اشتباه از آنان سر بزند؛ مثلا حکمی از احکام خدا را از قرآن اشتباه بفهمند یا اشتباه به مردم تفهیم کنند، موجب گمراهی مردم می‌شود، در صورتی که پیامبر فرمود: اگر از قرآن و عترت پیروی کنید هرگز گمراه نمی‌شوید. پس پیام این حدیث تنها در سایه عصمت عترت و عمل مردم به دستورات آنها تحقّق پیدا می‌کند. ثانیاً، این فراز کلام حضرت که فرمود: «انّهما لن یفترقا» نیز دلیل بر عصمت عترت است، زیرا صدور گناه و سهو و یا کار ناشایسته از عترت موجب جدایی آنها از قرآن می‌شود، پس اگر حضرت فرمود: عترت هرگز از قرآن جدا نمی‌شود، معلوم می‌گردد که عترت همواره معصومند و هیچ گاه دچار معصیت و اشتباه نمی‌شوند. [۶]
مصباح، محمدتقی، اصول عقاید۲ (رهنماشناسی)، ص۴۷۲.
[۷]
جعفری، محمدتقی، تفسیر، نقد و تحلیل مثنوی، ج۱۳، ص۱۱۷.
ثالثاً، به طور یقین، قرآن از هر گونه خطا مصون و محفوظ است، چنان که خداوند درباره آن فرمود: «لا یاْتِیهِ الْباطِلُ مِنْ بَینِ یدَیهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ» و از آن جا که در حدیث ثقلین عترت به عنوان عدل قرآن معرفی شده، معلوم می‌شود که عترت باید همانند قرآن معصوم باشند وگرنه عدل قرآن نخواهند بود. [۹]
جوادی آملی، عبدالله، سیره رسول اکرم در قرآن (تفسیر موضوعی ۹)، ص۴۳.
[۱۱]
جعفری، محمدتقی، شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ذیل خطبه‌ی ۷۷، ص۱۳۰.
[۱۲]
جوادی آملی، عبدالله، سیره رسول اکرم (تفسیر موضوعی ۸)، ص۴۸۵.
۱.۲ - همراهی حق و امبیرالمومنین۵. شیعه و سنّی این حدیث را از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل کرده که فرموده است: علی مع الحق و الحق مع علی یدور معه حیث ما دار؛ علی با حق و حق با علی است، هر جا که علی سیر کند، حق نیز همراه او حرکت می‌کند. از این حدیث نورانی نه تنها حق‌مدار بودن علی، بلکه مدار حق بودن او نیز به دست می‌آید. بی تردید، داشتن این مقام بدون عصمت ممکن نیست، زیرا ممکن است کسی با سعی و تلاش خود را همواره در مدار حق قرار دهد و نگهدارد، اما بدون عصمت هرگز مقدور کسی نخواهد بود که مدار حق بشود، به گونه‌ای که هر جا او باشد، حق در آن جا باشد. پس معلوم می‌شود که علی و سایر اهل بیت (علیهم‌السّلام) دارای مقام عصمت‌اند، لذا مدار حق هستند. [۱۳]
جوادی آملی، عبدالله، حیات عارفانه‌ی امام علی (علیه‌السّلام)، ص۹۲.
[۱۵]
جعفری، محمدتقی، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۲۱۷.
۱.۳ - مایه حیات علم و نابودی جهل۶. یکی از دل انگیزترین کلماتی که حکایت از عصمت اهل بیت دارد، کلام امیر بیان، علی عالی اعلاست که در نهج البلاغه فرمود: آل محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) سرمایه حیات علم و باعث نابودی جهل هستند، بردباری آنان شما را از معرفت آنها آگاه می‌کند، چه این که ظاهرشان نمایان گر باطن و سکوتشان نشان دهنده‌ی دانش آنان است، از حق تخلف نکرده و در حق اختلاف ندارند، آنها ارکان اسلام و پناهگاه مردمند، به واسطه‌ی آنان حقایق تکمیل شد، باطل از جایش برافتاد و زبان او از ریشه قطع می‌گردد، آنها دین را با ظرفیت کامل درک می‌کنند نه از راه شنیدن و تقلید. چندین فراز از این کلام نورانی به وضوح بر عصمت اهل بیت دلالت دارد: اولا، این که فرمود: «و لایخالفون الحق» دلالت بر این دارد که انسان وقتی از مخالفت با حق مصون می‌ماند که در فهم، اعتقاد، عمل، تبلیغ و سایر مراحل کاملا بر محور حق سیر کند. این هدف تنها در صورتی تامین خواهد شد که از انسان هیچگونه خلاف حقی سر نزند و در همه‌ی امور یاد شده معصوم باشد. ثانیاً، این که فرمود: «عقلوا الدین عقل وعایه و رعایه»، گویای آن است که اهل بیت ظرف و گنجینه‌ی حقایق دین و عمل کننده به دستورات آن هستند. این فراز نیز می‌تواند دلیل بر عصمت آنان باشد، چون گنجینه‌ی دین باید از هر گونه آلودگی پاکیزه باشد. ثالثاً، با توجه به آنچه قبلا در تعریف عصمت گفته شد (که عصمت از سنخ علم است)، جمله «هم عیش العلم» بهترین گواه بر عصمت اهل بیت خواهد بود. رابعاً، این که فرمود: «بهم عاد الحق فی نصابه و انزاح الباطل عن مقامه و انقطع لسانه عن منبته» گواه و شاهد دیگر بر عصمت اهل بیت (علیهم‌السّلام) است، زیرا تکمیل حق به معنای واقعی کلمه و ریشه کن نمودن باطل به طور کامل و در همه امور و ابعاد بدون وصف عصمت میسور نخواهد بود، چون بدون عصمت و احتمال اشتباه تشخیص کامل حق و تمییز آن از باطل آسان نیست. [۱۷]
سبحانی، جعفر، منشور جاوید، ج۵، ص۱۰.
۱.۴ - دارنده والاترین مقام قرآنی۷. همچنین امیر مؤمنان (علیه‌السّلام) در جای دیگر فرمود: به کجا می‌روید و چگونه در تاریکی‌ها غوطه‌ور می‌گردید، در حالی که عترت پیامبر در میان شماست، آنان زمام حق و پیشتازان دین و زبان‌های صدقند، آنها را در بهترین و مناسب‌ترین مقام قرآنی که دارند، تلقی نمایید و همانند شتران تشنه به آب به سوی آنها هجوم آورید. و در خطبه‌ی دیگر فرمود: فیهم کرائم القرآن و هم کنوز الرحمن؛در اهل بیت کرامت‌های قرآن نهفته است و آنان گنجینه‌ی الرحمن هستند. این کلمات حضرت نیز شاهد بر عصمت اهل بیت است، زیرا قرآن در همه‌ی صور و منازل خود معصوم است. حضرت فرمود: به دلیل این که زمام حق به دست عترت پیامبر است، پس آنها را در بهترین منازل قرآن قرار دهید، زیرا آنها گنجینه‌ی رحمان و کریمه‌ی قرآنند. از این به خوبی معلوم می‌شود که این کلام حضرت ناظر به عصمت اهل بیت (علیهم‌السّلام) است، زیرا بدون وصف عصمت هیچ کسی نمی‌تواند در بهترین منازل قرآن قرار گیرد و گنجینه‌ی «الرحمان» باشد. [۲۰]
جعفری، محمدتقی، شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۱۲۲.
[۲۱]
جعفری، محمدتقی، شرح نهج البلاغه، ج۲۵، ص۲۲۴.
[۲۲]
جعفری، محمدتقی، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۷۱.
در توضیح و اثبات این مسئله باید گفت: دلالت این کلام امیر مؤمنان که فرمود: «فانزلوهم باحسن منازل القرآن» بر عصمت عترت پیامبر به‌اندازه‌ای روشن است که حتی برخی از بزرگان اهل سنت گفته‌اند: اگر از من سؤال شود که آیا این کلام علی (علیه‌السّلام) اشاره به عصمت عترت دارد؟ در پاسخ خواهم گفت: ابو محمد بن متویه از بزرگان اهل سنّت در کتاب الکفایه آورده است: علی دارای مقام عصمت بود و دلایل متعدّدی بر عصمت او وجود دارد. ۲ - پانویس
۳ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «عصمت اهل بیت در کلام پیامبر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۳/۲۲. رده‌های این صفحه : مقالات اندیشه قم
|